Çocukların Duygu İfade Etme Becerisinin Gelişiminde Ebeveynlerin Rolü

Ebeveynlerin kendi ifade kalıpları, çocuklarının ifade becerilerine yansır. Çocuklar bu çağrışımların farkındadır.

Okul öncesi çocukların giderek daha karmaşık hale gelen duygusallıkları ve sosyal dünyalarının talepleri nedeniyle duygu düzenlemenin geliştirilmesi gereklidir. Duyguların ve özellikle de suçluluk veya utanç gibi duyguların karışımlarını hissetmeye başladıklarında, duygusal deneyimleri giderek daha karışık hale gelir ve bazı duygusal koruyucular geliştirilmelidir.

Her çocuk duygusal yaşamına belirli birtakım yetenekler katsa da, diğer kişiler duygusal yeterliliğin gelişiminde büyük rol oynarlar. Çocuklar, çeşitli sosyalleştiricilerden duyguların uygun ifadesi, duygusal ifadelerin ve durumların doğası, duygularla baş etme yolları ve diğerlerinin olumlu ve olumsuz duygularına olası tepkiler hakkında çok şey öğrenirler. Yaşamın bu noktasında, en önde gelen sosyalleştiriciler ebeveynlerdir. Ebeveynlerin kendi ifade kalıpları, çocuklarının ifade becerilerine yansır. Çocuklar bu çağrışımların farkındadır. Annesi mutlu olduğunda nasıl hissettiğini söylemesi istendiğinde, bir çocuk, "Annemi kocaman öpüyorum " diyebilir. Diğer bir çocuğa babası öfkelendiğinde nasıl hissettiği sorulduğunda "Ondan saklanıyorum, sinirlendiğinde ondan hoşlanmıyorum "diyebilir. Duygulardan bahseden ve çocuklarında bu yeteneği geliştirebilen ebeveynler, çocuklarının en uygun kalıpları ifade etmelerini sağlar. Anne ve baba duygular hakkında konuşmaktan çekinmemelidir. Kendi duygularını olumlu veya olumsuz mutlaka konuşmalı ve anlatmalıdır.

Yapılan bir araştırma, duygular hakkında daha çok konuşan annelerin okul öncesi çocuklarının daha etkili duygu düzenleme becerilerinin olduğunu belirtmiştir. Duygular hakkında konuşmak, duygu ifadelendirmenin en önemli aşamasıdır. Çocuğunuza yoğun duygulara sebep olan bir durumun ardından nasıl hissettiğini mutlaka sorun. Yanıt muhtemelen çok da açıklayıcı olmayacaktır, fakat ona kalbinin veya karnının nasıl hissettiğini sorabilirsiniz. Size kalbinin ağrıdığını veya midesinin bulandığını iletebilir, bu da duygu ifadesinde bir başlangıçtır. Ona yardım edebilmek için, gerçekleştirdiği fiziksel işaretleri adlandırın. Mesela “Arkadaşının oyuncağını aldığını gördüğünde çığlık attın ve yumruklarını sıktın.” veya “Sana doğru koşan köpeği görünce sanırım biraz korktun , bunu titremenden fark ettim ve bana sarıldın.’’ Ne hissettiğini fark edebilmesi, sağlıklı bir duygusal baş etme için birinci adımdır. Çocuk ebeveynlerinin olumsuz duygularla baş etme yöntemlerini alır ve taklit eder. Öfkelendiğinde bağıran, kızan ailelerin çocukları da öfkelendiklerinde bağırarak ağlamaya meyil eder. Bu yüzden baş etme yöntemlerini öncelikle ebeveynler kendi kontrol etmeli ve gerekirse yeniden ele alıp düzeltmelidirler.

Küçük yaştaki çocuklar için duyguların mimikler ve davranışlarla gösterilmesi gerekmektedir. Bilhassa bebekler mimik taklidinde çok eğlenir ve hareketleri çabuk öğrenebilirler. Örneğin öfkeliyken sürekli kaşlarınızı çattığınızda bebeğinizde bir süre sonra aynısını yapacaktır. Çocuğunuzla eğlenceli bir şeklide, çeşitli duyguları ayna karşısında taklit edin. Bu, duygularını ifade etmede kendisini daha iyi tanımasına yardım edecektir. Ayrıca dergilerden veya internet çıktısından duygu ifadelerini gösteren yüzleri keserek çocuğunuzla bir duygu albümü oluşturabilirsiniz. Duygulara verilen tepkiler de oldukça mühimdir. Çocuğun negatif da olsa pozitif da olsa tüm duygularını önemsemeli ve tepkilerine uygun cevaplar verilmelidir. Negatif duyguları bastırmak, yok saymak, görmezden gelmek bu duygunun önemli olmadığını hissettirir ve sadece pozitif duyguların işe yaradığını düşündürür. Bu yüzden tüm duygulara eşit mesafede yaklaşılmalıdır. Duyguların değişkenlik gösterebileceği anlatılmalıdır. Gün içinde çeşitli duygular hissedebileceğimizi ve negatif duyguları pozitife çevirebileceğimiz anlatılmalıdır. Böylece çocuk öfke, mutsuzluk, suçluluk, utanç gibi duygular hissettiğinde bunun değişebilir olduğunu bilerek endişesini kontrol edebilir.