Anksiyeteniz Arkadaşınız Olmasın

Pek çok insan anksiyetenin "sadece gerginlik" olduğunu düşünür. Evet, bu bir tür kaygıdır. Anksiyete geçici veya durumsal olabilir.

Bununla birlikte, kaygı aynı zamanda kronik ve çok yaygın olabilir. Bu tür kaygı, vücudun sürekli tehlike taraması yapmasına ve tehdit edilmiş gibi tepki vermesine yol açabilir. Bu tür kaygı günlük yaşamın tüm alanlarını etkileyebilir ve sizin "tipik" kaygınız gibi görünmeyebilir. Öfke, odaklanma güçlüğü, motivasyonla mücadele ve daha fazlası şeklinde ortaya çıkabilir.

Sınıfta ve evde kaygı, geçişlerde zorluk, uykuya dalma ve uykuda kalma mücadelesi, seçici yemek yeme, sık idrara çıkma ve daha fazlası gibi görünebilir.

Çocuğunuzun (veya kendinizin) müdahale edilmek için "yeterince kötü" olmasını beklemeniz gerekmez. Anksiyete ile başa çıkma becerilerini öğrenmek, gelişimde hayati rol alabilir.

Kaygı Bozukluğu Türleri

Farklı türdeki kaygı bozuklukları farklı belirtiler ve farklı etkiler gösterir çünkü kaygı kaynakları farklıdır. Bir kaygı bozukluğu hastası insanlarla etkileşimde hiçbir sorun yaşamazken, başına bir kaza geleceği korkusuyla evden dışarı adım atamayabilir. Bir başka hasta ise evden dışarı çıktığında hiç sorun yaşamazken, insanlarla iletişim kurarken ecel terleri dökebilir. Bunun sebebi ise, kaygı bozukluğunun kendi içinde farklı çeşitlerinin olmasıdır. İşte 2013 yılında yayınlanan DSM-V’e göre kaygı bozukluğu çeşitleri:

1- Seperasyon (Ayrılma) Anksiyetesi Bozukluğu

Kişi, duygusal olarak bağlı olduğu kişi ve çevreden ayrılacağı veya uzak kalacağı düşüncesiyle çok yoğun kaygı ve korku duygulanımı sergiler. Özellikle çocuklarda görülen bu kaygı bozukluğu “okul fobisi/korkusu” olarak da bilinir. Duygusal çevresinden ilk kez ayrılan çocuklarda kısa süreliğine kaygı ve korku görülmesi normalken, bazı çocuklarda bu duygular süreklilik gösterir ve karın ağrısı, kusma gibi fiziksel belirtilere dönüşebilir.

2- Selektif Mutizm (Seçici Konuşmama)

Yine çocuklarda rastlanan bir kaygı türü… Çoğu vakada duygusal çevresinde rahatça konuşan çocuklar yabancı bir ortamda veya okulda veya belirli kişilerle konuşmayı reddederler. Bu çocukların konuşabilme kabiliyetleri vardır fakat bazı koşullarda korku ve utanma duygusu gibi sebeplerle seçici olarak susmayı tercih ederler.

3- Spesifik Fobi

Çoğumuzun aşina olduğu bir kaygı bozukluğu… Bazı nesne ve durumlara karşı duyulan aşırı ve mantıksız korkudur. Kimisi bir hayvandan aşırı korkar; onun fotoğrafına bile bakmaya tahammül edemez ve birebir canlısıyla karşılaşmış gibi tepki verir. Bazı kişiler ise asansöre binmek, uçağa binmek, araba kullanmak gibi durumsal fobiler söz konusu olduğunda bu aktivitelerin düşüncesine bile dayanamazlar. Palyaço fobisi, peynir fobisi, sarı renk fobisi, göbek deliği fobisi, yağmur fobisi gibi “Fakat nasıl olur?” dedirtecek ilginç çeşitleri vardır.

4- Sosyal Anksiyete Bozukluğu (Sosyal Fobi)

Sosyal anksiyete bozukluğu, kısaca ‘başkaları fobisi’dir. Eleştirilme, yargılanma, seyredilme, rezil olma gibi korkular yüzünden kişi toplum içinde faaliyette bulunamaz hale gelir. Topluluk önünde konuşmak, yemek-içmek, topluluğun odağında olmak gibi sosyal durumlarından köşe bucak kaçınırlar. Olası bir sosyal etkileşim durumu veya düşüncesinde kalp çarpıntısı, terleme, titreme, ishal gibi fiziksel sorunlar yaşarlar.

5- Panik Atak

Panik atak, ansızın ortaya çıkan yoğun korku ve kaygı duygularının kişinin hem duygusal hem de fiziksel kontrolünü yitirmesine sebep olan kısa süreli nöbetlerdir. Nöbetler esnasında çarpıntı, terleme, nefes kesilmesi gibi fiziksel belirtiler öylesine yoğundur ki, başlangıçta kişi, kalp krizi geçirdiğini düşünebilir. Panik atak, panik bozukluk da dahil olmak üzere çeşitli psikiyatrik bozukluklara veya fiziksel hastalıklara eşlik edebilir.

6- Panik Bozukluğu

Panik atakların iki veya üçten fazla sayıda tecrübe edildiği ve atakların devam ettiği durumlarda panik bozukluğundan bahsedilir. Panik bozukluğunda ataklar tekrar eder, kişinin davranışlarında belirgin değişiklikler görülür ve kişi atak geçireceğine dair mütemadiyen bir korku içersindedir.

7- Agorafobi

Agorafobi durumunda kişi kendini belirli alanlarda güvende hisseder ve onun dışındaki yerlerden, özellikle avm’ler, toplu taşıma araçları, kalabalık caddeler gibi alanlardan kaçınır. Bu ortamlarda panik atak yaşayacağı korkusuyla, olabildiğince dış ortamlardan uzak kalır; kendini güvende hissettiği ortamlardan ayrılmak zorunda kalmak düşüncesinden bile rahatsız olur.

8- Yaygın Anksiyete Bozukluğu

Çeşitli konular üzerinde -iş, para, sağlık gibi- uygunsuz, aşırı ve kontrol edilemeyen sürekli kaygı durumudur. Sağlıklı kaygı düzeyinde kişiler olabilecek şeylere karşı kaygılarını önlem alma, planlama gibi yapıcı yönde dönüştürürken, yaygın anksiyete bozukluğu hastalarında kaygı, kişinin yaşamına egemen olarak gündelik işlevlerini yerine getirmesine engel olur.

9- Madde-İlaç Kullanımına Bağlı Anksiyete Bozukluğu

Bir ilacın veya uyuşturucu bir maddenin kullanımına veya bırakılması sebebiyle ortaya çıkan yoksunluk durumuna bağlı olarak yaşanan anksiyete bozukluğudur. Bu bozukluk türünde kullanılan madde veya ilacın, kaygı durumu üzerinde doğrudan fizyolojik etkisi olduğu tıbbi kanıtlara dayalıdır.

10- Başka Bir Hastalığa Bağlı Anksiyete Bozukluğu

Bazı durumlarda kişilerin tıbbi durumlarına bağlı olarak da anksiyete bozukluğu ortaya çıkabilir. Bu bozukluklar, hipertiroid, hipotiroid, B12 eksikliği, KOAH veya parkinson gibi -örnekler çoğaltılabilir- tıbbi durumlarda hastalığa eşlik eden anksiyete bozukluklarıdır.

11- Belirtilmiş Diğer Anksiyete Bozuklukları

Bazı vakalarda kişinin belirtileri anksiyete bozukluğunun karakteristik kriterlerini karşılar fakat yukarıda saydığımız belirlenmiş kategorilerden herhangi birine uymaz.

12- Belirtilmemiş Anksiyete Bozuklukları

Bazı vakalarda ise anksiyete bozukluğunun temel kriterlerine dair yeterince veri yoktur ve bu yüzden anksiyete bozukluğunun türüne ilişkin tam bir sınıflandırma yapılamaz.

Yaygın anksiyete bozukluğuna (YAB) neden olan nedir?

YAB'nin kesin nedeni tam olarak anlaşılamamıştır, ancak birkaç faktörün bir kombinasyonunun rol oynaması muhtemeldir.

Araştırma, bunların şunları içerebileceğini öne sürdü:

Ebeveynlerinizden miras aldığınız genler

Aile içi şiddet, çocuk istismarı veya zorbalık gibi stresli veya travmatik deneyimler

artrit gibi uzun süreli ağrılı bir sağlık durumuna sahip olmak

Uyuşturucu veya alkol kullanımı geçmişine sahip olmak