Çocuklarda Düşünme Becerileri (Muhakeme) Nasıl Gelişir

Muhakeme; iki veya daha fazla bilgiyi karşılaştırarak veya birleştirerek bir problemi çözme düşüncesidir. Çocukların dışarıdan ulaştığı bilgilerle başa çıkabilmek için bunların basitleştirilmesi ve yapılandırılması gerekir. Yoksa, belli bir sınıflandırma yapmadan ve bilgiler yapılandırılmadan bu kadar uyaran, anlamsız bir yığından başka bir şey olamaz. Bu güçlüğü yenmek için uygulanması gereken yöntem; basitleştirmek, gruplamak ve sınıflandırmaktır. İşte bizim çocuklarımızın dünyayı algılayışlarında bu kolaylıkları kullanamamaktan kaynaklanan bir karışıklık ve düzensizlik hakimdir.

Muhakeme eğitiminin; görevi kendiliğinden gerçekleşemeyen bu düzenin dışarıdan verilen yardım ile gerçekleştirilmesini sağlamaktır. Bu düzensizliği çocuk odaya girdiği anda fark etmeniz mümkündür. Çünkü çocuk sürekli olarak bir şeyler ile ancak kopuk kopuk ilgilenebilmektedir. Çünkü hiç birinden anlamlı bir veri alamamakta ya da aldığı verileri organize edemediği için ona anlamlı gelmemek­tedir. Bu nedenle de dikkati sürekli başka bir yöne kaymaktadır. Sanki olayları bir sıra içinde yaşayamamakta, kopuk kopuk anlar olarak aklında kalmaktadır. İşte eğitimin amacı çocuğun kafasında karışık şekilde duran bilgileri belli bir düzene koymak ve bunları maksimum düzeyde kullanabilmesini sağlamaktır. Muhakeme eğitimi ile bu düzenlemelerin yapılması hedeflenmektedir. Örneğin; bazı çocuklar bir sürü kavramı biliyor gibidirler ancak bir organizasyon yoktur. Siz bu ne renk deyince üçgen diyebilirler. Muhakeme eğitimi bu kavramları düzenlemek açısından da çok önemlidir.

Muhakeme ile aynı zamanda aşama aşama;

1) Öğrenme becerilerinin geliştirilmesi,

Örnek Sorular:

· Orada kaç tane elma var?

· Bu hangi renktir?

2) Anlama becerilerinin geliştirilmesi,

Örnek Sorular:

· Bir tohum nasıl bitki oluyor anlatır mısın?

· Bu şeklin ne olduğunu tahmin edebilir misin?

3) Uygulama becerilerinin geliştirilmesi,

Örnek Sorular:

· Bir çiçekle bir ağacın arasındaki farkı söyleyebilir misin?

· "Kedi nasıl miyavlıyor?" göster. Böyle ses çıkaran başka hayvan var mı?

4) Analiz becerilerinin geliştirilmesi,

Örnek Sorular:

· Portakal ile elma arasındaki en önemli fark nedir?

· Bir bebekle bir bitki arasında bir benzerlik var mı?

5) Sentez becerilerinin geliştirilmesi ve

Örnek Sorular:

· Bu odadaki eşyaları sen yeniden düzenlesen, neyi nereye koyarsın?

· Evimizdeki şu saksıdaki çiçek meyve vermeye başlasaydı ne olurdu?

6) Karar verme becerilerinin geliştirilmesi amaçlanır.

Örnek Sorular:

· Çok paran olsa ne yapardın?

· Kanatların olsa nereye giderdin veya ne yapardın?

Özetlemek Gerekirse: Muhakeme; çocuğun aklını doğru kullanabilme ve buna bağlı olarak okul ve sosyal yaşamında başarılı olabilmesini sağlayan önemli bir beceridir.

---

ZİHİN 7 AŞAMADA GERÇEKLEŞİR!

1) Tanıma: Kırmızıyı tanır gösterir gibi.

2) Tanımlama: Kırmızı olduğunu söyler gibi.

3) Eşleştirme: Kırmızı olan arabaları eşleştir gibi.

4) Ayırt Etme: Diğer renkler içinde kırmızıyı bulma gibi.

5) Sınıflandırma: Kırmızı meyveleri, kırmızı arabaları göster gibi.

6) Sıralama: Kırmızının tonlarını sırala gibi.

7) Genelleme: Hepsini kullanarak dış dünyaya uyarlama.

Düşünme Becerilerinin Gelişimi

Çocukların düşünme becerileri, bilişsel gelişim aşamalarına paralel olarak gelişir. Jean Piaget'in bilişsel gelişim teorisi, çocukların düşünme becerilerini dört ana aşamada nasıl geliştirdiklerini açıklar:

Duyusal-Motor Dönem (0-2 Yaş): Bu dönemde bebekler, dünyayı duyuları ve motor becerileri aracılığıyla keşfederler. Nesne sürekliliği kavramını öğrenirler; yani bir nesnenin, görünmediğinde bile var olduğunu anlarlar.

İşlem Öncesi Dönem (2-7 Yaş): Bu dönemde çocuklar, sembolik düşünme yeteneği geliştirirler. Dil kullanımı artar ve hayali oyunlar oynarlar. Ancak, henüz mantıksal düşünme becerileri tam gelişmemiştir ve benmerkezci düşünce hakimdir.

Somut İşlemler Dönemi (7-11 Yaş): Çocuklar, mantıksal düşünme ve problem çözme becerilerini geliştirirler. Nesneler ve olaylar hakkında daha mantıklı düşünebilirler, ancak bu düşünme somut nesnelerle sınırlıdır.

Soyut İşlemler Dönemi (11 ve Üzeri Yaş): Bu dönemde, çocuklar soyut ve hipotetik düşünme yeteneği kazanırlar. Soyut kavramlar ve geleceğe yönelik planlar üzerinde düşünebilirler.

Düşünme Becerilerinin Gelişimine Katkıda Bulunan Faktörler

1. Dil ve İletişim

Dil gelişimi, düşünme becerilerinin gelişiminde kritik bir rol oynar. Çocuklar, kelimeleri ve cümleleri kullanarak düşüncelerini ifade etmeyi öğrenirler. Ebeveynlerin çocuklarıyla sıkça konuşması, onların dil becerilerini ve dolayısıyla düşünme yeteneklerini geliştirir.

2. Oyun ve Aktiviteler

Oyun, çocukların problem çözme ve yaratıcı düşünme becerilerini geliştirmeleri için mükemmel bir araçtır. Yapbozlar, bloklar ve strateji oyunları, çocukların mantıksal düşünme yeteneklerini teşvik eder.

3. Eğitim ve Öğrenme Ortamları

Kaliteli eğitim ve zengin öğrenme ortamları, çocukların bilişsel gelişimini destekler. Okulda verilen görevler ve projeler, çocukların eleştirel düşünme ve problem çözme becerilerini geliştirmelerine yardımcı olur.

4. Sosyal Etkileşim

Arkadaşlar ve aile üyeleriyle yapılan sosyal etkileşimler, çocukların empati, iletişim ve işbirliği becerilerini geliştirir. Bu beceriler, mantıklı düşünme ve karar verme süreçlerini destekler.

Ebeveynler ve Eğitimciler İçin Tavsiyeler

Sorular Sorun: Çocuklara açık uçlu sorular sormak, onların düşünme süreçlerini teşvik eder. "Neden böyle düşündün?" veya "Bu problemi nasıl çözebilirsin?" gibi sorular, eleştirel düşünmeyi destekler.

Kitap Okuma ve Tartışma: Çocuklarla birlikte kitap okumak ve hikayeler hakkında tartışmak, dil gelişimini ve mantıksal düşünme becerilerini geliştirir.

Problem Çözme Aktiviteleri: Çocuklara günlük hayatta karşılaştıkları problemleri çözmeleri için fırsatlar tanımak, onların mantıksal düşünme yeteneklerini güçlendirir.

Pozitif Geri Bildirim: Çocukların çabalarını ve başarılarını takdir etmek, onların özgüvenini artırır ve yeni zorluklara karşı daha istekli olmalarını sağlar.