Davranış Yerine, Arkasındaki İhtiyaca Bakarsak, Ceza Yerine Çözüm Bulabiliriz

Çocuklar çoğu zaman “yaramaz” ya da “inatçı” olarak etiketlenir. Oysa bu etiketlerin arkasında çoğu zaman gelişimsel olarak henüz kazanmadıkları beceriler vardır. Özellikle duygusal düzenleme ve yürütücü işlevler gibi beyin temelli beceriler, çocuklukta tam olarak gelişmiş değildir ve bu oldukça normaldir.

🧠 Bu Bir İnat Değil, Gelişen Bir Beyin

Duygularını kontrol edemeyen, öfkeyle bağıran, verilen göreve başlamakta zorlanan ya da zamanında bitiremeyen bir çocuk... Çoğu zaman cezayla karşılaşır. Ancak bu davranışlar bir “tercih” değil, gelişmekte olan bir beynin dışavurumudur. Yani çocuklar çoğu zaman kötü davranmaz, sadece bir beceride zorlanırlar.

Çocuklarda henüz tam olarak gelişmemiş yürütücü işlevler şunları kapsar:

• Duygusal düzenleme

• Dürtü kontrolü

• Zaman yönetimi

• Göreve başlama

• Esnek düşünme

• Planlama ve organizasyon

Ve bu beceriler, beynimizin ön bölgesinde gelişir — yani en geç olgunlaşan alanda. Bilimsel olarak, yürütücü işlevlerin tam olarak gelişimi 20’li yaşların ortalarını bulur.

⛔️ Ceza Öğretmez, Korkutur

Geçtiğimiz günlerde bir öğrencinin, zamanında ödevini tamamlayamadığı için teneffüs hakkının elinden alındığına şahit oldum. Bu çocuk, zaman yönetimi becerisinde zorlandığı için zaten desteklenmeye ihtiyaç duyuyordu. Oysa ona en çok yardımcı olacak şey —yani hareket, hava alma ve duyusal rahatlama— elinden alındı.Bu çelişkiyi fark etmek zorundayız:Teneffüs gibi düzenleyici bir aktiviteyi cezaya çevirmek, gelişimi desteklemez.

🟡 Her Zor Davranış Bir Sinyaldir

Zorlanan çocuklar bize aslında bir şey söylemeye çalışır. Davranışları birer “sorun” değil, “sinyal”dir. Bu sinyali doğru okumak bizim sorumluluğumuzdur.

Peki, çocuklar gelişimsel olarak henüz hazır olmadıkları beceriler için cezalandırılmamalıysa ne yapılmalı?

💡 Ceza Yerine Destek: Ne Yapabiliriz?

Çocukları desteklemenin yolları elbette var. İşte birkaç etkili yaklaşım:

✔️ Duygu düzenleme stratejileri öğretin: Derin nefes alma, mola alma, duygularını ifade etme gibi yolları birlikte keşfedin.✔️ Eş düzenleme sağlayın ve model olun: Önce biz sakinleşelim, sonra birlikte nasıl başa çıkılacağını gösterelim.✔️ Görsel destekler ve rutinler oluşturun: Günlük akışı öngörülebilir hale getirmek, çocukların güven ve düzen duygusunu artırır.✔️ Sabır ve anlayış gösterin: Her çocuk farklı hızda öğrenir; bazı beceriler zaman ister.

📌 Sonuç: Davranışın Altındaki İhtiyacı Gör

Çocukları yargılamadan önce, bize ne anlatmaya çalıştıklarını dinleyelim.Unutmayalım:👉 Eksik bir beceriye ceza vermek, bir çiçeğe su vermek yerine onu güneşten mahrum bırakmak gibidir.👉 Ceza çocukları susturur; destek onları büyütür.

Çocuklar gelişiyor. Biz de onlara eşlik ediyoruz. Sabırla, anlayışla, sevgiyle…