🔬 DEHB ve Dağınıklığın Gizli Dinamikleri

Düzenli olmak çoğu kişi için bile zorlayıcı olabilir; ancak DEHB (Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu) yaşayan bireylerde bu zorluklar çok daha belirgin hale gelir. Peki, sürekli ortaya çıkan dağınıklığın ardında hangi mekanizmalar yatıyor? Gelin, bilimsel bir bakışla adım adım inceleyelim.

🧠 1. Yürütücü İşlev Bozukluğu

Yürütücü işlevler; planlama, organize olma, zaman yönetimi ve görevleri sırayla yerine koyma gibi zihinsel süreçleri kapsar. DEHB’de bu işlevleri yöneten prefrontal korteksin devreleri daha az stabil çalışır. Sonuç?

• Küçük Unutmalar: Telefonu masada bir kenara koyduğunuzda, bir süre sonra orada olduğunu unutabilirsiniz.

• Görev Birikimi: “Sadece bir iki kitap düzenleyeyim” derken, tüm kitaplıklarda yarı bırakılmış işlemler birikir.

• Zaman Hissi Eksikliği: Görevler arasındaki süreyi doğru tahmin etmek zorlaşır; bu da ertelenen işler yumağı yaratır.

Bu içsel yorgunluk, zihinsel “kayış kopması” hissiyle sonuçlanarak dağınıklığın çığ gibi büyümesine neden olur.

⚡️ 2. Dürtüsellik

DEHB’nin temel özelliklerinden biri de ani ve hızlı karar verme eğilimidir. Bu dürtüsellik, düzeni koruma sürecini şöyle sabote eder:

• Hızlı Çekmece Taraması: Aradığınız bir eşya için çekmeceleri hızla açıp kapatırken, eşyalar yerinden çıkar ve geri koyma düşüncesi bir sonraki adıma ertelenir.

• “Şimdi Bitiririm” Yanılgısı: Karışık alan karşısında “hemen toparlarım” diyerek işi zamana yaymak, aslında dağınıklığın sürmesine davetiye çıkarır.

Dürtüselliği dizginlemeden, ortada sürekli yarım kalmış işler ve kalabalık bir yaşam alanı kalır.

🎢 3. Enerji ve Dikkat Dalgalanmaları

DEHB’li bireylerin dopamin sistemlerinde inişli çıkışlı bir enerji akışı vardır. Bu dalgalanmalar, motivasyonun ve dikkatimizin günlük değişimlerini şekillendirir:

• Yüksek Enerji: Dopamin yükseldiğinde, temizlik yapmak veya organize olmak keyifli gelebilir. Örneğin, bir sabah “bugün rafa dizmeliyim” hissiyle hızlıca harekete geçebilirsiniz.

• Düşük Enerji: Aynı birey, akşam motivasyon düştüğünde “şimdi bu işle uğraşamam” diyerek bırakır ve ertesi güne ya da daha da ileriye atar.

Bu dalga dalga değişim, planlı davranmayı aksatır ve “tatile çıkmış gibi” bir dağınıklık yaratır.

🙈 4. Görünürden Saklıya Kaydırma

Düzensizlik rahatsız edici olduğunda, çoğumuz gözden ırak alanlara “saklama” eğilimi gösteririz. DEHB’de bu mekanizma şöyle işler:

1. Kitaplar çekmecelere, dergiler çantalara konulur.

2. Oda yüzeyleri boş kalır; kısa vadede “düzenli” görünüm sağlanır.

3. Kaybolan eşyalar zamanla tekrar ortaya çıktığında, hepsini eski yerine yerleştirmek gözünüzü korkutur.

Bu strateji, kalıcı bir çözüm değil; geçici bir tampon bölge oluşturur. Zamanla “saklanan” tüm nesneler, zihinsel ve fiziksel yük haline gelir.

🌟 Sonuç ve Çözüm Arayışı

DEHB ile başa çıkarken, önce bu dört kilit mekanizmayı tanımak önemlidir. Ardından şu adımları deneyebilirsiniz:

• Küçük Adımlarla Planlama: Günlük “3 küçük görev” listesi yapın. 📝

• Dürtü Yönetimi: Alışveriş sepeti tekniği gibi basit dürtü kontrolü egzersizleri uygulayın. 🛒

• Enerji Farkındalığı: Motivasyonunuz yüksekken en “acı işlere” yönelin. ⏰

• Saklama Diyeti: Saklama alışkanlığına sınır getirin; her gün 5 dakika sadece geri koyma zamanı. ⏳

💬 Söz Sizde! Siz DEHB ile düzeni korumak için hangi stratejileri benimsediniz? Yorumlarda deneyimlerinizi ve altın değerindeki ipuçlarınızı paylaşın!