Dürtüsel Alışveriş: Sepete Eklenen Sadece Ürünler mi, Yoksa Duygularımız mı?

Kendinizi sık sık “sepete ekle” butonuna tıklarken yakalıyor musunuz? Üstelik bunu gerçekten ihtiyacınız olmayan şeyler için yapıyorsanız… Yalnız değilsiniz.

Özellikle DEHB (Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu) olan bireyler için dürtüsel alışveriş oldukça yaygın bir davranıştır. Ancak dürtüsel alışveriş sadece bir “kararsızlık” ya da “irade zayıflığı” değildir. Altında yatan nörolojik, duygusal ve davranışsal nedenler vardır.

Peki bu dürtüsel davranış neden bu kadar çekici gelir?

🧠 1. Düşük Dopamin Seviyeleri: Hızlı Ödül Arayışı

Beynimizin ödül sistemi, özellikle dopamin adı verilen nörotransmitterle yakından ilgilidir. DEHB’li bireylerde dopamin seviyeleri genellikle daha düşüktür. Yeni bir şey satın almak, özellikle de bu şey heyecan verici veya ödül gibi hissettiriyorsa, beynimizde ani bir dopamin artışı yaratır. Bu da o an için bizi daha mutlu, canlı ve tatmin olmuş hissettirir.

Ancak bu his geçicidir. Dopamin seviyesi normale döndüğünde, boşluk hissi geri gelir ve bu döngü yeniden başlar: “Tek bir tıklama daha…”

🕓 2. Yürütücü İşlev Zorlukları: “Şimdi” ve “Sonra” Arasındaki Kopukluk

Yürütücü işlevler, beynimizin karar alma, plan yapma, geleceği öngörme gibi becerilerini yöneten sistemidir. DEHB’de bu sistemde bazı aksamalar olabilir. Bu da demektir ki, şu anki bir eylemi (örneğin pahalı bir ceket satın almak) uzun vadeli sonuçlarla (kredi kartı borcu, pişmanlık vb.) ilişkilendirmek zorlaşır.

Kısaca: “Dur – Düşün – Karar Ver” döngüsü bozulur. O anın cazibesi, geleceğin yükünden ağır basar.

😩 3. Duygu Düzenleme Güçlükleri: Alışveriş Bir Kaçış Olabilir

Birçoğumuz için alışveriş bir ihtiyaçtan çok daha fazlası haline gelir. Özellikle zorlayıcı duygularla baş etmeye çalışırken. Stres, üzüntü, can sıkıntısı, yalnızlık, reddedilme… Bunlarla başa çıkmanın “daha sosyal kabul gören” yollarından biri alışveriştir. Anlık bir kaçış, geçici bir rahatlama. Ancak altta yatan ihtiyaçlar karşılanmadığı sürece bu döngü devam eder.

✨ Peki Ne Yapabiliriz? Dürtüsel Alışverişi Yönetmenin 5 Gerçekçi Yolu

1️⃣ “Sonra Al” Listesi Oluşturun

Hemen satın almak yerine, beğendiğiniz ürünü bir listeye ekleyin. Bu listeye “Sonra Al” ismini verin. Çoğu zaman bir şeyi yazmak veya kaydetmek, satın alma dürtüsünü hafifletir. Duygunuzu tanıdığınızı gösterir ama kontrol sizde kalır.

2️⃣ “Eğlence Parası” Bütçesi Belirleyin

Kendinize ay sonunda harcamak üzere küçük ama belirli bir “eğlence parası” ayırın. Bu, “impulsif harcamalar” için vicdan azabı yaşamadan kullanabileceğiniz bir alandır. Sınırlar net oldukça, zihninizde “bu harcamaya değer mi?” sorusu daha rahat belirir.

3️⃣ Günlük Tutun: “Şu Anda Ne Hissediyorum?”

Alışveriş yapmak istediğinizde durun ve bir şeyler yazın: “Şu an ne hissediyorum?”, “Gerçekten neye ihtiyacım var?”, “Bu ürün yerine başka ne bana iyi gelir?”Bu iç gözlem, aslında alışverişle doldurmaya çalıştığınız boşluğu fark etmenizi sağlar. Belki ihtiyacınız olan şey yeni bir ayakkabı değil, biraz uyumak, bir arkadaşla konuşmak ya da dışarıda biraz vakit geçirmektir.

4️⃣ Dijital Engeller Kurun

Alışveriş sitelerini engelleyen tarayıcı eklentileri kurun. “1 tıkla satın al” seçeneğini kapatın. Kayıtlı kart bilgilerinizi silin. Ne kadar çok “friksiyon” eklerseniz, dürtü o kadar azalır.

5️⃣ Yerine Mini Keyif Aktiviteleri Koyun

“Hayır” dediğinizde geride bir boşluk kalmasın. Onun yerine geçebilecek iyi hissettiren şeylerin bir listesini hazırlayın.🎧 Müzik açmak🚶 Kısa bir yürüyüş🧘 Hızlı bir meditasyon📱 Sevdiğin kişiye mesaj atmak📚 Bir sayfa kitap okumak

Bunlar küçük ama etkili farkındalık anahtarlarıdır.

💬 Söz Sende!

Dürtüsel alışveriş davranışlarıyla baş etmek için senin yöntemlerin neler?Yorumlara yaz, birlikte öğrenelim. Unutma: Bu sadece “alışveriş” meselesi değil; duygu, ihtiyaç ve farkındalık yolculuğu.